Layer 2 là giải pháp mở rộng cho Ethereum có tốc độ tăng trưởng cực kỳ ấn tượng trong thời gian qua. Vậy Layer 2 là gì và làm thế nào để tìm kiếm cơ hội ở mảng Layer 2?
1. Layer 2 là gì?
Layer 2 (hay còn gọi là L2) là tên gọi chung cho các giải pháp giải quyết vấn đề về tính mở rộng của Ethereum. Đặc điểm của Layer 2 là được xây dựng trên Layer 1 và được kế thừa tính bảo mật từ Ethereum. Chúng có khả năng xử lý nhiều giao dịch hơn, giảm chi phí và có tốc độ xác nhận giao dịch nhanh hơn Layer 1.
Yếu tố kế thừa tính bảo mật từ Layer 1 Ethereum chính là sự khác biệt lớn nhất giữa layer 2 và các giải pháp mở rộng Ethereum khác.
2. Vì sao layer 2 quan trọng?
Mặc dù ngoài Layer 2 vẫn còn nhiều giải pháp giúp giải quyết vấn đề về tính mở rộng của Ethereum như các layer 1 khác (Solana, Binance Smart Chain), hay các sidechain như Polygon. Ta phải công nhận một điều là Ethereum vẫn là blockchain:
- Có nhiều tính đột phá nhất: Hầu hết các dự án với model mới và hiệu quả hơn đều xuất hiện trên Ethereum, điển hình gần đây nhất là Olympus DAO, Uniswap v3, và trước đó là các mảnh ghép khác của DeFI như Aggregator, lãi suất cố định (Fixed rate). Tất cả những dự án đó đều trở thành quy chuẩn để dự án ở các chain khác copy và điều này chứng tỏ rằng, số lượng và chất lượng nhà phát triển (Developers) trên Ethereum vẫn vượt xa các chain khác.
- Ngoại trừ Bitcoin, Etherum vẫn là chain có độ bảo mật và decentralized nhất: Để giải thích sâu hơn thì anh em có thể tham khảo cách blockchain hoạt động. Nhưng để tóm gọn thì mỗi một blockchain sẽ có một số lượng validators để thực hiện cơ chế đồng thuận và đưa giao dịch lên chuỗi. Tuy có một vài chain như Solana có cơ chế xác minh giao dịch khác nhưng nhìn chung càng nhiều validators thì tính độ bảo mật càng cao, mà Ethereum là blockchain có số lượng validators cao nhất.
Ví dụ: Nếu như anh em gửi tiền ở Polygon, BSC vì số lượng validators thấp, nếu như phần đông validators đồng thuận là không cho anh em rút tiền thì anh em không thể rút tiền. Ngược lại với Ethereum vì có số lượng Validators lớn nên tỷ lệ giao dịch không được thông qua là hầu như không có (Tất nhiên giao dịch đó phải hợp lệ rồi).
Mục đích cao nhất của blockchain là tính Decentralized, nơi quyền lực thuộc về tay người dùng và không phải phụ thuộc vào bên thứ ba. Đó là lý do các giải pháp layer 2 được chú trọng vì chúng được thừa hưởng tính bảo mật của Layer 1 Ethereum. Kể cả có nhiều blockchain khác đang rất thành công như BSC hay Solana thì Ethereum vẫn chưa bao giờ hết hấp dẫn với rất nhiều người vì họ hướng tới một lý tưởng xa hơn đó là một thế giới phi tập trung.
⇒ Tựu chung lại Ethereum vẫn đang nắm giữ vị thế đi đầu của mình, do đó các giải pháp giúp giải quyết các vấn đề của Ethereum vẫn là một nhánh nhận được nhiều sự chú ý và có tiềm năng tăng trưởng lớn.
3. Các loại hình Layer 2
Tuy cùng có chung mục đích giải quyết những hạn chế trên mạng lưới Ethereum, nhưng bản thân layer 2 lại là một lĩnh vực rất rộng với nhiều giải pháp khác nhau. Các giải pháp được cho là tốt nhất hiện tại bao gồm: State Channel, Plasma và giải pháp hot được bàn luận trong thời gian qua Rollups, trong Rollups lại tiếp tục được chia thành hai loại Optimistic RollUps và Zk RollUps
Dưới đây là bảng so sánh về ưu nhược điểm của các giải pháp layer 2, anh em có thể xem chi tiết cách hoạt động của chúng trong bài các giải pháp mở rộng Ethereum.
4. Một vài lưu ý về các giải pháp layer 2
Vì sao các sidechain như Polygon lại không được coi là Layer 2?
Như mình đã nói ở trên, điểm khác biệt lớn nhất giữa layer 2 với các giải pháp mở rộng khác là được kế thừa tính bảo mật từ Ethereum. Chúng sử dụng cơ chế đồng thuận của Ethereum và được validators của Ethereum xác minh giao dịch, trong khi đó các sidechain có cơ chế đồng thuận riêng với số lượng validators riêng. Do đó Sidechain không bảo mật bằng layer 2.
Đâu là giải pháp layer 2 tốt nhất?
Nếu chỉ xét ở mặt kỹ thuật, Zk Rollups là giải pháp mở rộng tiềm năng nhất. Tuy nhiên các giải pháp này còn ở trong giai đoạn đầu và rất phức tạp để phát triển, để đánh giá giải pháp layer 2 nào tốt nhằm theo dõi và tìm kiếm cơ hội thì ta cần để ý nhiều yếu tố khác và mình sẽ trình bày ở phần sau.
Plasma về lý thuyết cũng thuộc layer 2, nhưng ở thực tế vì các vấn đề trong thiết kế khiến tính bảo mật bị ảnh hưởng khi rút tài sản về Layer 1.
5. Tiềm năng của layer 2
Về tiềm năng tăng trưởng
Hiện tại số tài sản mà Ethereum đang sở hữu là $170 tỷ đô.
Nếu ta xét top 10 layer 2 đứng đầu hiện tại về TVL, thì ngoại trừ Arbitrum với 2.67B TVL thì các layer 2 còn lại đều chưa đạt 1 tỷ đô. Giả sử như Ethereum không tăng trưởng và một layer 2 có thể thu hút được 10% TVL từ Ethereum thì đó cũng là một con số rất cao.
Một tiềm năng vượt trội
2 lớn hơn 1 và điều này tương tự với thiết kế của blockchain. Có hai khái niệm được thảo luận gần đây về cách phát triển của blockchain bao gồm: Modular blockchain và Monolithic blockchain.
Mình sẽ gửi đến anh em bài phân tích về chủ đề hot này trong thời gian tới, trước đó ta có thể hiểu đơn giản là:
- Monolithic blockchain: Phát triển mọi thứ trên một blockchain tương tự cách mà Solana đang làm hiện nay.
- Modular blockchain: Chia sẻ công việc cho nhiều chain tương tự cách mà nhiều layer 2 đang phát triển trên layer 1 Ethereum hiện nay, hoặc như cách mà nhiều chain được phát triển sử dụng hạ tầng của Cosmos.
Do đó nếu xét về tiềm năng, trong tương lai các Modular blockchain có thể được mở rộng gấp nhiều lần các monolithic blockchain (100 blockchain 10K TPS lớn hơn 1 blockchain 50K TPS).
⇒ Để tổng kết lại các blockchain layer 2 không chỉ có sẵn thị trường tiềm năng ở thời điểm hiện tại, mà còn có khả năng tăng trưởng hơn nhiều trong tương lai.
6. Hạn chế của Layer 2
Dù Layer 2 có một tiềm năng tăng trưởng lớn, nhưng ở thời điểm hiện tại chúng có rất nhiều hạn chế và cần phải được khắc phục để layer 2 có thể dễ dàng hơn trong việc tiếp cận người dùng.
Những hạn chế lớn nhất có thể kể đến bao gồm:
- Chi phí cao: Cho dù phí trên layer 2 đã dễ thở hơn nhiều so với Layer 1 nhưng chúng vẫn còn quá cao ở thời điểm hiện tại. Chưa kể đến chi phí để đưa tài sản từ layer 1 đến layer 2 cũng là rất cao.
- Còn quá mới: Hầu hết các layer 2 đều chỉ mới xuất hiện trong vài tháng trở lại đây, do đó những dự án phát triển trên các layer 2 còn hạn chế và chưa có nhiều đột phá.
- Trải nghiệm phát triển sản phẩm: Mặc dù layer 2 như Optimisitc RollUps tương thích EVM, nhưng điều này không có nghĩa là các Dev có thể phát triển dễ dàng trên layer 2 như ở trên layer 1. Các Dev vẫn phải hiệu chỉnh sản phẩm và điều này cũng ảnh hưởng phần nào tới việc phát triển layer 2.
- Thanh khoản bị phân mảnh: Việc có nhiều layer 2 tương tự với việc làm phân mảnh thanh khoản trong khi chưa có nhiều giải pháp về Cross-chain bridge ra mắt. Điều này là một vấn đề lớn vì tính thanh khoản có thể được coi là huyết mạch của bất kỳ thị trường giao dịch nào.
Tuy nhiên để nhận xét một cách khách quan, các hạn chế trên đều đang được chú trọng giải quyết, và có nhiều gương mặt nổi bật đang nhận được nhiều nhận xét tích cực từ cộng đồng mà chúng ta sẽ cùng tìm hiểu ở phần sau.
7. Các Layer 2 nổi bật ở thời điểm hiện tại
Như mình đã nói ở trên, để đánh giá một layer 2 tốt thì yếu tố công nghệ chỉ chiếm một phần. Cho dù một chain có công nghệ tốt đến mấy nhưng nếu như không có dự án phát triển trên đó thì cũng bằng không. Do đó để xét các layer 2 nổi bật ở thời điểm hiện tại, mình sẽ lựa chọn các layer 2 có hệ sinh thái phát triển nhất và có nhận được nhiều sự chú ý từ cộng đồng.
Các Layer 2 nổi bật nhất hiện nay:
Arbitrum
Arbitrum là layer 2 sử dụng công nghệ Optimistic RollUps, Arbitrum là giải pháp layer 2 đầu tiên tương thích EVM ra mainnet, với việc mở whitelist cho bất kỳ dự án nào có nhu cầu ra mắt trên Arbitrum đã giúp hệ sinh thái mở rộng rất nhanh. Hiện tại Arbitrum đang là layer 2 đứng đầu về TVL, số lượng dự án phát triển, bên cạnh đó các dự án hàng đầu như: Uniswap, Sushiswap, Curve,… cũng đã có mặt trên Arbitrum.
Optimism
Tương tự Arbitrum, Optimism cũng là Layer 2 sử dụng công nghệ Optimistic RollUps. Optimism từng là layer 2 nhận được nhiều sự chú ý nhất khi tin tức về việc ra mainnet đã được nhắc từ lâu, các dự án đứng đầu như Uniswap, Synthetix cũng đã nói về việc sử dụng giải pháp của Optimism. Tuy nhiên sau đó Optimism đã trì hoãn trong một khoảng thời gian dài và bị Arbitrum vượt qua.
Hiện tại dù đã ra mainnet nhưng Optimism vẫn gặp hạn chế vì giới hạn số lượng dự án phát triển trên Optimism. Tuy nhiên Optimism đang có kế hoạch cho phép các dự án được tự do phát triển trên Optimism, hứa hẹn sẽ là cú hích lớn cho hệ sinh thái.
Boba Network
Là một cái tên mới xuất hiện gần đây, nhưng Boba Network đã cho thấy sự bài bản trong việc phát triển và thu hút người dùng mới đến hệ sinh thái. Boba Network cũng sử dụng giải pháp Optimisitc Rollups giúp việc triển khai các dự án mới thuận tiện và nhanh hơn. Các mảnh ghép đầu tiên của hệ như Oolong Swap, SenpaiSwap, Swapperchan,… đang có một tốc độ tăng trưởng rất ấn tượng.
ZkSync
Khác với các layer 2 nổi bật khác, ZkSync sử dụng giải pháp ZkRollups. Vì công nghệ này vẫn còn rất mới nên hiện tại ZkSync chưa hoàn toàn tương thích EVM và việc chuyển giao các dự án từ Etherum lên ZkSync vẫn chưa thực hiện được. Tuy nhiên ở mặt khác, các dự án được phát triển từ đầu trên ZkSync đều rất thành công vì cung cấp một trải nghiệm cực tốt cho người dùng từ tốc độ giao dịch, rút tài sản cho đến chi phí gần như bằng không,… Một vài cái tên tiêu biểu có thể kể đến như dYdX, ImmutableX, DeversiFi.
ZkSync đã có lộ trình để hỗ trợ tương thích EVM trong tương lai và mình khá kỳ vọng với giải pháp đang dẫn đầu mảng ZkRollups này.
8. Cơ hội đầu tư trong mảng Layer 2
Layer 2 có một tiềm năng tăng trưởng lớn và đang phát triển nhanh, do đó ở vị thế nhà đầu tư việc chuẩn bị để không bỏ lỡ những cơ hội trong thời gian tới là rất quan trọng.
Theo nhận định của mình có những cách đầu tư vào mảng Layer 2 như sau:
- Đầu tư vào layer 2: Về bản chất Layer 2 cũng tương tự 1 chain riêng vậy, do đó để đánh giá chúng có tiềm năng hay không ta hãy nhìn vào hệ sinh thái và tốc độ phát triển của hệ sinh thái trên layer 2 đó. Layer 2 nào đầy đủ mảnh ghép thì sẽ dễ thu hút dòng tiền hơn, điều này gần như tương đồng với các blockchain Layer 1.
- Đầu tư vào bridge: Tương tự việc Cross-chain bridge cần thiết cho layer 1, cầu nối giúp chuyển giao tài sản qua lại giữa các layer 2 cũng sẽ giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Đặc biệt với thanh khoản mỏng và rào cản để đưa tài sản lên các Layer 2 còn khá cao, bridge sẽ là một công cụ tất yếu nếu layer 2 phát triển trong tương lai. Một vài dự án về mảng Cross-chain bridge có thể kể tới như: Coin98 wallet, Hop Protocol, Connext, deBridge,…
- Các dự án được phát triển trực tiếp trên Layer 2: Giống với việc Pancake Swap là AMM lớn nhất Binance Smart Chain, Quickswap là AMM lớn nhất Polygon,… các dự án được phát triển trực tiếp trên một chain thường nhận được sự ủng hộ của nhiều bên và thuận lợi hơn trong quá trình phát triển và thu hút người dùng. Do đó các dự án được phát triển trực tiếp trên layer 2 cũng là một nhánh tiềm năng để ta tìm kiếm cơ hội đầu tư.
9. Dự phóng về Layer 2
Dưới đây là một vài dự phóng của mình về tương lai của Layer 2:
- Trong tương lai, Layer 1 Ethereum sẽ hoạt động như một lớp bảo mật, còn hầu hết mọi hoạt động của người dùng sẽ diễn ra trên Layer 2.
- Sidechain vẫn sẽ có chỗ đứng vì chi phí thấp hơn nhiều so với Layer 2, và có nhiều mảng không yêu cầu quá cao về tính bảo mật như gaming.
- Khả năng cao các Layer 2 sẽ ra token, nguyên nhân đơn giản là nếu một Layer 2 không ra mắt token thì sẽ rất dễ bị Layer 2 có token vượt qua. Nếu như có hai hệ sinh thái tương đương nhau về các thông số thì anh em sẽ lựa chọn tham gia hệ có phần thưởng token hay chọn hệ không có gì?
10. Tổng kết
Layer 2 là một nhánh tiềm năng với những thông số tăng trưởng thực tế ấn tượng và bản thân chúng ta vẫn còn ở giai đoạn sớm để chuẩn bị cho việc tìm kiếm những cơ hội đầu tư.
Trong quá trình tìm hiểu mình nhận thấy có khá nhiều ý kiến bảo thủ rằng giải pháp mở rộng này tốt hơn giải pháp mở rộng khác. Nhưng với vị thế là một nhà đầu tư mình thường đánh giá theo số liệu tăng trưởng thực tế hơn chỉ là yếu tố công nghệ đằng sau.
Liệu tương lai sẽ phát triển như thế nào? Giải pháp Layer 2 nào sẽ dành chiến thắng? Ethereum sẽ chiếm hầu hết thị phần hay bị một blockchain khác vượt qua? Hiện tại rất khó để có thể trả lời chắc chắn cho câu hỏi này, nhưng mình tin với những anh em thực sự quan tâm và dành thời gian tìm hiểu thì dù trường hợp nào xảy ra thì chúng ta cũng có thể vượt qua và chiến thắng.
Hy vọng bài viết trên đã giúp anh em hiểu hơn về layer 2
